Jeszcze niedawno większość rodziców w Polsce chciała, żeby ich dzieci po podstawówce szły do liceum, a potem na studia. Od paru lat to się zmienia. I w kraju, i na Mazowszu, przybywa tych, którzy decydują się na technika i zawodówki. Dlaczego?

Jaką wybrać szkołę po podstawówce: liceum ogólnokształcące, technikum czy szkołę branżową (zwaną kiedyś zawodową)? Nad tym pytaniem głowi się dziś bardzo wiele osób. Bo obecnie bardzo brakuje fachowców (hydraulików, murarzy, tynkarzy, elektryków, mechaników samochodowych, ślusarzy, spawaczy itd.), magazynierów czy kierowców ciężarówek. Tacy specjaliści bez problemu znajdują pracę i dobrze zarabiają, często więcej niż wiele osób po studiach.

Z drugiej zaś strony studia przestały być gwarancją zdobycia nie tylko dobrej pracy, ale w ogóle zatrudnienia w wyuczonym zawodzie. Według ostatnich danych Wojewódzkiego Urzędy Pracy w Warszawie (jednostki samorządu Mazowsza) 18,4%, czyli ponad 20 tysięcy, bezrobotnych w województwie mazowieckim to osoby z wyższym wykształceniem.

– W budownictwie sytuacja jest taka, że wzięty elektryk, hydraulik, murarz czy tynkarz na mokro może zarabiać tyle, co inżynier po politechnice. Bo tych pierwszych brakuje bardziej niż inżynierów – mówi Bartosz Rynowiecki, inżynier-elektryk, który oprócz pracy na etacie prowadzi po godzinach małą firmę świadczącą usługi elektryczne.

Zapaść zawodówek

To wszystko od paru lat zmienia w Polsce podejście do tego, jaką szkołę wybrać po ukończeniu podstawówki. Według danych GUS jeszcze dekadę temu ponad połowa absolwentów szkół podstawowych w naszym kraju wybierała licea ogólnokształcące. Kilka lat później wyglądało to już zupełnie inaczej. W roku szkolnym 2022/2023, według danych Eurostatu, na ogólniaki decydowało się u nas 41,5% uczniów, na technika i szkoły branżowe (zawodowe) – 58,5%. W kolejnych latach ten trend się utrzymał.

Dlaczego wcześniej było inaczej? Jeszcze w połowie lat 90. sytuacja w Polsce była odwrotna niż dziś: mieliśmy za mało osób z wyższym wykształceniem, a aż 70% absolwentów podstawówek wybierało zawodówki i technika, ale wielu z nich po ukończeniu szkoły nie znajdowało pracy. Mieliśmy wtedy wysokie bezrobocie, a fachowców nie brakowało.

Wielu rodziców zaczęło więc posyłać dzieci do liceów ogólnokształcących, żeby potem poszły na studia. Inną kwestią było to, że samorządy powiatowe (prowadzące szkoły ponadpodstawowe) wolały stawiać na rozwój liceów ogólnokształcących, bo kształcenie ogólne jest tańsze niż branżowe. Nie trzeba kupować oprzyrządowania potrzebnego w szkolnictwie zawodowym. Skutek był taki, że zawodówki w Polsce podupadły, a jednocześnie gwałtownie przybywało studentów.

Marcin Tomaszewski, kierownik warsztatów w Zespole Szkół Drzewnych i Leśnych w Garbatce-Letnisku pod Radomiem, opowiada, że kiedyś tę szkołę nazywano pogardliwie „hyblami”. – Nauczyciele w okolicznych szkołach podstawowych mówili wtedy do uczniów: ucz się, ucz, bo inaczej pójdziesz do „hybli” – opowiada Tomaszewski.

Dziś ta sama szkoła jest jednym z najlepszych przykładów odradzającego się w Polsce szkolnictwa zawodowego. Jeszcze kilka lat temu miała jedynie 100 uczniów i chyliła się ku upadkowi. Wtedy od starostwa powiatowego w Kozienicach przejął ją Samorząd Województwa Mazowieckiego, który sfinansował budowę nowej siedziby, w tym nowych warsztatów do praktycznej nauki zawodu. Dzięki temu warunki w tej szkole zmieniły się diametralnie.

Dzięki nowej siedzibie placówka zaczęła się szybko rozwijać, uruchomiła stolarską szkołę branżową i nowe kierunki kształcenia. Liczba uczniów tylko w ostatnich trzech latach wzrosła o ponad 1/3 i wynosi 375. Ponad połowa mieszka w internacie, a to oznacza, że szkoła przyciąga chętnych nie tylko z okolicy.

— Przejmując kilka lat temu Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych w Garbatce-Letnisku, mieliśmy jasno sprecyzowany cel – stworzyć najnowocześniejszą szkołę drzewną w Polsce. I to się udało. Stworzyliśmy warunki do nauki i możliwości kształcenia, których mogą pozazdrościć nam inne szkoły – mówi wicemarszałek Rafał Rajkowski.

Nowy boom

Sukces szkoły w Garbatce jest częścią szerszego trendu. Jak wskazuje Tomasz Sieradz, dyrektor WUP w Warszawie, do dobrej szkoły technicznej na Mazowszu równie trudno, a nawet trudniej jest się dostać niż do renomowanego ogólniaka.

– Podejście do szkolnictwa zawodowego zmienia się na naszych oczach i dziś wielu rodziców dochodzi do wniosku, że szkoły techniczne i branżowe są dla ich dzieci równie dobrym wyborem, co licea ogólnokształcące. M.in. dlatego, że fachowców brakuje wszędzie, na Mazowszu taka sytuacja jest nie tylko w stolicy, ale w całym regionie – mówi Tomasz Sieradz.

Coraz więcej mazowieckich samorządów, widząc, jak wygląda rynek pracy, inwestuje w szkoły zawodowe i unowocześnia je. Choć – jak zauważa Marcin Tomaszewski – to jeszcze nie objęło większości tych placówek. Bo ponad połowa z nich wciąż dopasowuje kierunki kształcenia nie do obecnych realiów na rynku pracy, ale do tego, jakim zapleczem dysponuje. To jednak pokazuje, że jeśli także te szkoły się unowocześnią i zaczną lepiej odpowiadać na potrzeby rynku pracy, to zainteresowanie nauką w szkołach zawodowych wzrośnie jeszcze bardziej.

Duże zarobki

Według ostatniej, krótkoterminowej prognozy „Barometr Zawodów” na Mazowszu będzie brakować pracowników w następujących profesjach: elektrycy, elektromechanicy i elektromonterzy, fizjoterapeuci i masażyści, kierowcy autobusów, ciężarówek i tirów, lekarze, magazynierzy, mechanicy samochodowi, monterzy instalacji budowlanych, murarze i tynkarze, nauczyciele praktycznej nauki zawodu, przedmiotów ogólnokształcących, przedmiotów zawodowych, szkół specjalnych i oddziałów integracyjnych, operatorzy i mechanicy sprzętu do robót ziemnych, opiekunowie osoby starszej lub niepełnosprawnej, pielęgniarki i położne, pracownicy ds. rachunkowości i księgowości, pracownicy służb mundurowych, psycholodzy i psychoterapeuci, samodzielni księgowi, spawacze, ślusarze.

Z kolei, jak wynika z danych WUP w Warszawie, w ostatnich 10 latach na Mazowszu nieprzerwanie brakowało spawaczy oraz kierowców ciężarówek i tirów. Dobry hydraulik czy elektryk w Warszawie zarabia dziś co najmniej 8 tys. zł na rękę. Zaś dobry spawacz może zarobić nawet do tysiąca złotych dziennie.

Na koniec warto dodać, że Samorząd Województwa Mazowieckiego oprócz szkoły w Garbatce prowadzi kilka policealnych szkół medycznych. Przyznaje też w ramach projektu dofinansowanego z środków unijnych stypendia dla uczniów szkół zawodowych z naszego regionu. W tym roku szkolnym te stypendia trafią do 468 uczniów.

Cały artykuł dostępny jest na stronie mazovia.pl oraz na łamach miesięcznika Mazowsze serce Polski.

Od początku roku szkolnego polscy uczniowie mają w planie zajęć nowy przedmiot – edukację zdrowotną. Jej celem jest przygotowanie młodzieży do świadomego dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne oraz kształtowanie prozdrowotnych postaw, które będą miały znaczenie przez całe życie.

Problemy zdrowotne młodych ludzi stają się coraz bardziej widoczne. Coraz częściej mówi się o braku ruchu, nieprawidłowym odżywianiu, przeciążeniu stresem czy uzależnieniu od ekranów smartfonów. Ale równie ważnym wyzwaniem jest przemoc – zarówno fizyczna, jak i psychiczna. Badania pokazują, że 44% młodych osób doświadczyło przemocy psychicznej, a 48% przemocy fizycznej. W wielu przypadkach przybiera ona nowe formy, takie jak hejt w internecie, wykluczanie rówieśnicze czy szantaż.

Dlatego tak istotne jest, by szkoła nie milczała wobec tych problemów. Edukacja zdrowotna ma być przestrzenią do rozmowy o tym, jak rozpoznawać zagrożenia, jak reagować, gdy dzieje się coś złego i jak budować zdrowe relacje w klasie i poza nią. To najlepsza broń, jaką rodzice i nauczyciele mogą wyposażyć swoje dzieci – wiedza i świadomość, które pozwolą im czuć się bezpieczniej i pewniej w codziennym życiu.

Co obejmuje nowy przedmiot?

Zakres edukacji zdrowotnej jest szeroki. Obejmuje zasady zdrowego żywienia, aktywności fizycznej i higieny, ale także profilaktykę chorób, dbanie o kondycję psychiczną czy odpowiedzialne korzystanie z mediów społecznościowych. W programie znalazły się również elementy związane z radzeniem sobie w sytuacjach kryzysowych: jak reagować na przemoc, gdzie szukać pomocy, jak wspierać rówieśników. Zajęcia mają być praktyczne, oparte na ćwiczeniach i rozmowie. Uczniowie mają dzięki nim zdobywać realne umiejętności, które mogą wykorzystać w szkole, w domu i w środowisku rówieśniczym.

Nowy przedmiot spotkał się z pozytywnym odbiorem wielu rodziców i nauczycieli. Wielu z nich podkreśla, że edukacja zdrowotna wypełnia lukę, którą od lat sygnalizowano w programach szkolnych. Dzieci i młodzież często mają pytania dotyczące zdrowia czy relacji, a szkoła staje się miejscem, w którym mogą je otwarcie zadawać i otrzymywać rzetelne odpowiedzi.

Dla rodziców to również wsparcie – mają pewność, że szkoła nie tylko uczy matematyki czy języka polskiego, ale także przygotowuje ich dzieci do świadomego, odpowiedzialnego życia. Wiedza zdobyta na zajęciach może być najlepszym prezentem, jaki dorosły może dać młodemu człowiekowi – bo to inwestycja w bezpieczeństwo i zdrowie na lata.

Warto dodać, że edukacja zdrowotna nie jest polskim eksperymentem. W wielu krajach Unii Europejskiej podobne przedmioty od lat funkcjonują w systemie szkolnym. W Skandynawii mocno akcentuje się zdrowie psychiczne i dobrostan uczniów. Polska, wprowadzając ten przedmiot, wpisuje się w trend, który zakłada holistyczne podejście do rozwoju młodych ludzi.

Poseł Kinga Gajewska podkreśla, że edukacja zdrowotna to krok w dobrą stronę. To dobrze, że szkoła daje uczniom narzędzia do dbania o siebie i swoje zdrowie. Najważniejsze jednak, by nie zatrzymać się na dobrych intencjach. Potrzebne są praktyczne rozwiązania i wsparcie dla nauczycieli. Wtedy ta zmiana naprawdę przyniesie efekty – zaznacza.

Edukacja zdrowotna to szansa, by młode pokolenie nie tylko rozumiało znaczenie zdrowia, ale też potrafiło radzić sobie w trudnych sytuacjach, które niesie współczesność. To najlepsze narzędzie, jakie rodzice i szkoła mogą dać dzieciom – wiedza i świadomość, które chronią i pozwalają budować przyszłość na solidnych fundamentach.